اشتباهات رایج در نگارش کلمات فارسی و نامه نگاری

یکی از اشتباهات رایج و خطاهای نگارشی، خطا در نوشتن واژه ها و کلمات است، مسئله‌ای که در دوره مکاتبات اداری و گزارش نویسی با آن مواجه شده‌ایم.
با توجه به اهمیت این موضوع تصمیم گرفتیم در این مقاله خطاهای رایج در نگارش کلمات را با شما به اشتراک بگذاریم.

برای حرفه ای تر شدن دوره نامه نگاری و آیین نگارش اداری را از دست ندهید!

جهت دریافت اطلاعات دوره نامه نگاری اینجا کلیک کنید.

اشتباه اول: حشو

حشو در اصطلاح کلمه یا عبارت زایدی است که از جهت معنی در جمله به آن نیازی نیست
و تعادل لفظ و معنی را در جمله به هم می زند و گاه باعث فساد معنی می‌شود.
پی‌درپی آوردن کلمات هم‌معنی (مترادف) در جمله، مانند:

-دوست عزیز، گرامی و محترم

-او به گناه خود اقرار و اعتراف کرد.

-تولید شرکت به‌طور متوسط و میانگین هرسال پنج درصد افزایش پیدا می‌کند.

-پیشاپیش از حسن مساعدت، بذل عنایت، الطاف، مراحم و محبت حضرت‌عالی کمال تشکر و امتنان راداریم.

-پس بنابراین

-برعلیه

-سیر گردش کار

-ریسک خطرناک

-جنازه مرده

مثلاً اگر دقت کنید کلمه جنازه همان معنای مرده را می‌دهد و دیگر نیازی به استفاده از کلمه مرده را نداریم و از بین این دو کلمه یک کلمه اضافی است و نامه و مکاتبه ما را طولانی می‌کنند.

اشتباه دوم: املای بعضی از واژه‌ها و پیشوندها و پسوندها

-این‌وآن جدا از کلمه پس از خود نوشته می‌شود؛ استثناء: آنچه، آنکه، اینکه، اینجا، آنجا

-همین، همان همواره جدا از کلمه پس از خود نوشته می‌شود. مانند: همین‌جا، همان اداره، همین پست

-هیچ، همواره جدا از کلمه پس از خود نوشته می‌شود؛ مانند: هیچ‌یک، هیچ‌کدام، هیچ‌کس

-چه، جدا از کلمه پس از خود نوشته می‌شود؛ استثناء: آنچه، چنانچه، کتابچه، ماهیچه، کمانچه

-که، جدا از کلمه پیش از خود نوشته می‌شود. مانند: چنان‌که؛ استثناء: بلکه، آنکه و اینکه

-«به» حرف‌اضافه جدا نوشته می‌شود؛ مانند: به‌خصوص، به‌علاوه، به‌ویژه، به نام خدا و… اما «به» صفت‌ساز به کلمه بعد از خود می‌چسبد؛ مانند: بخرد، بنام، بهنجار، بهنگام و…

-«بی» و «می» از کلمه پس از خود جدا نوشته می‌شوند؛ مانند: بی‌صلاحیت، بی‌حد، بی‌حساب، می‌شد، می‌رفت، می‌گردد، می‌فرمایند،می‌رساند و…

-هم، همواره جدا از کلمه پس از خود نوشته می‌شود؛ استثناء: همشهری، همدیگر، همسایه، همین، همان، همچنین و همچنان.

اشتباه سوم: جمع نادرست واژگان فارسی و عربی

نشانه‌های جمع در زبان فارسی به دودسته نشانه‌های جمع فارسی و نشانه‌های جمع عربی تقسیم می‌شوند. نشانه‌های فارسی تنها به ها و ان محدود می‌شود؛ اما نشانه‌های جمعی که از زبان عربی به فارسی راه پیداکرده‌اند؛ شامل ات، ون و ین است. علاوه بر نشانه‌های جمع، برخی کلمات عربی را به‌صورت جمع مکسر نیز می‌توان جمع بست.

نشانه‌های جمع فارسی در اشتباهات رایج

ها
یکی از رایج‌ترین نشانه‌های‌ جمع در زبان فارسی، ها است و اغلب برای جمع بستن اجزای رستنی، فراورده‌های حیوانی، اعضای بدن و عناصر طبیعت به کار می‌رود. از نظر املایی بهتر است این نشانه به کلمه قبل از خودش نچسبد و با یک نیم‌فاصله از آن قرار بگیرد. مانند؛

ان
یکی دیگر از نشانه‌های جمع فارسی، ان است که برای جمع بستن اسامی جانداران به پایان کلمه اضافه می‌شود. مانند؛

زنان، مردان، درختان

– باید توجه داشت که ان در همه کلمات نشانه جمع نیست و ممکن است مربوط به ساختار کلمه باشد. مانند؛

داستان، کوهان، سوهان

– برای سهولت در تلفظ و زیبایی بیشتر کلمه، بهتر است کلماتی که مختوم به ه هستند با ان جمع بسته شوند. مانند؛

گناهان به جای گناه‌ها و پادشاهان به جای پادشاه‌ها

نشانه‌های جمع عربی در اشتباهات رایج

ات
معیار سنجش کلمه برای استفاده از ات به جهت جمع بستن کلمات، توجه به ریشه کلمه است. از آنجایی که ات نشانه جمع عربی است؛ پس نباید کلمات فارسی را با آن جمع ببندیم و این کار خطای فاحش در نگارش محسوب می‌شود. مثل
گزارشات= گزارش‌ها

ون
ون یکی دیگر از پسوندهای جمع عربی است که وارد زبان فارسی شده است اما به نسبت دیگر پسوندها کاربرد کمتری در فارسی پیداکرده است. مثل؛

روحانیون، رواقیون، حواریون

ین
کلماتی نظیر مخترعین، معلمین، مأمورین کلماتی هستند که با ین جمع بسته‌شده‌اند ولی کاربرد آن‌ها با ان فارسی نیز جایز است و حتی بهتر است از ان برای جمع بستن آن‌ها استفاده کرد و به‌صورت مخترعان، معلمان و مأموران نوشته شود.

برخی از مهم‌ترین اشتباهات رایج در نگارش کلمات فارسی

خُرد / خورد
یکی از پرتکرارترین خطاهایی که به چشم می‌خورد، این است که به‌جای خُرد (کوچک) از کلمه‌ی خورد (خوردن) استفاده می‌کنند.

مثلاً خرده مهارت را به‌اشتباه به‌صورت «خورده مهارت» و یا پول خرد به شکل «پول خورد» می‌نویسند. به این نکته توجه داشته باشیم که هر جا که منظور ما کوچک بودن است، باید از خرد استفاده کنیم:

خردسال / خرده‌فروشی / خرده مهارت / پول خرد

بُرهه
برهه هم به معنای «مقطع زمانی» ازجمله واژگان دیگری است که گاهی به‌اشتباه، در دیدگاه‌های دوستانمان به‌صورت برحه ثبت شده است.

منسوب / منتسب
وقتی چیزی به کسی نسبت داده می‌شود از واژه‌‌های منسوب یا منتسب استفاده می‌کنیم (مثلاً: این جمله منسوب به کنفوسیوس است).

اما وقتی فردی را در یک موقعیت‌سازمانی قرار می‌دهند (درست مثلِ یک تابلو که درجایی نصب می‌شود) باید از واژه‌های منصوب و انتصاب استفاده کنیم.

گاهاً / ناچاراً / خواهشاً
همه‌ی ما می‌دانیم که تنوین عربی به واژه‌های فارسی نمی‌چسبد. اما همچنان از سر عادت، برخی از این ترکیب‌ها را به کار می‌بریم.

پیشنهاد ما این است که تا حد امکان، از به کار بردن این نوع ترکیب‌ها اجتناب کرده و از عبارات جایگزین، نظیرِ «گاهی»، «به‌ناچار» و «خواهش می‌کنم» استفاده کنید.

معضل
معضل به معنای مشکلِ دشوار و سخت هم واژه‌ای است که گاهی اوقات به‌اشتباه به‌صورت «معزل» (از ریشه‌ی عزل و برکناری) نوشته می‌شود. پس بهتر است شکل درست آن،‌ یعنی معضل را به خاطر بسپاریم.

غالب / قالب
هر دو واژه‌ی غالب و قالب در زبان فارسی به‌صورت گسترده به کار می‌روند.

غالب به مفهومِ «بیشتر / اکثریت» نزدیک است. اما قالب، به فُرم و شکل ظاهری اشاره دارد و باید مراقب باشیم که این دو مورد را با هم اشتباه نگیریم:

اجازه بدهید حرفم را در قالب [ فُرم / شکل ] دیگری بیان کنم: ….
غالبِ [ بیشتر / اکثر ] دوستانی که این نوشته را می‌خوانند، …

سَلب / صُلب

صلب به معنای Rigid و سخت و محکم و غیرقابل‌انعطاف است. درحالی‌که سلب به معنای رفع کردن و نفی کردن به کار می‌رود. مثلاً سلب مسئولیت

توجیه
توجیه به معنای «موجه جلوه دادن» است و طبیعی است که باید مانند وجه و موجه نوشته شود. اما برخی آن را به صورت توجیح می‌نویسند.

صوری
واژه‌ی صوری به معنای «ظاهری» و «سطحی» را هم نباید به صورت سوری (منسوب به سوریه) بنویسیم. پس ترکیب‌های زیر درست هستند:

قرارداد صوری، اجاره‌نامه‌ی صوری، موافقت صوری و …

بیفتد / بیندیشد / نینداخت / …
اگر فعلی با الف شروع شود و بخواهیم به ابتدای آن «ب» یا «ن» اضافه کنیم، الف حذف می‌شود. بنابراین بهتر است به‌جای بیافتد، بیاندیشد و نیانداخت از شکلِ بیفتد و بیندیشد و نینداخت استفاده کنیم.

لطفاً توجه داشته باشید که بیوفتد هم اشتباه است و از آن استفاده نکنید.

حوزه / حوضه
گاهی دوستانمان به علت شتاب‌زدگی در نوشتن، دو کلمه‌ی حوزه و حوضه را با هم اشتباه می‌گیرند. فراموش نکنیم که حوض، جایی است که در آن ماهی‌ها زندگی می‌کنند و درگذشته هم هندوانه و سایر میوه‌ها را در آن می‌انداختند تا خنک شوند. پس نباید بنویسیم حوضه روانشناسی و حتماً توجه داشته باشیم که از شکل حوزه استفاده کنیم.

لپ‌تاپ
همه می‌دانیم که Laptop از ترکیب Lap (ران پا در حالت نشسته) و Top تشکیل‌شده و نام‌گذاری لپ‌تاپ به این نکته اشاره دارد که این وسیله آن‌قدر کوچک است که می‌توان روی پا گذاشت و با آن کارکرد. بنابراین ترکیب‌هایی مثل لپ‌تاب و لب‌تاپ و لب‌تاب نه در فارسی و نه در انگلیسی معنا ندارند.

می‌خوام / می‌خام
کلمه‌ی خواستن با خاستن تفاوت دارد:

خواستن (نیاز، درخواست و …): من آب می‌خواهم. من حقوق بیشتر می‌خواهم.
خاستن (برخاستن و بلند شدن): روزی ز سرسنگ عقابی به هوا خاست.
در سال‌های اخیر در شبکه‌های اجتماعی زیاد می‌بینیم که خواستن را اشتباه می‌نویسند: «می‌خام امروز براتون یه خاطره بگم…»

ائتلاف / اعتلاف
ائتلاف به معنای همراه شدن و همسو شدن است (البته با اتحاد فرق دارد). این کلمه را در ترکیب‌هایی مثل دولت ائتلافی و ائتلاف سیاسی می‌بینیم. متأسفانه برخی این واژه را به اشتباه به شکل اعتلاف می‌نویسند که به معنای جستجوی علف است. لطفاً به نگارش درست این کلمه دقت کنید و اگر با معنای دقیق ائتلاف و ظرافت‌های کلامی آن آشنا نیستید، درس معنی ائتلاف را بخوانید.

تفاوت گذار و گزار

معنی مصدر «گزاردن»:
ادا کردن، انجام دادن، بجا آوردن چنانکه در نماز، طاعت، حق، شکر، شغل، کار، مقصود، فرض، فریضه، حج
معنی مصدر «گذاشتن»:
نهادن، هشتن، قرار دادن، وضع کردن، برجای نهادن

نتیجه می‌گیریم که «گذار» از ریشه «گذاشتن» است. این فعل به معنی قرار دادن و وضع کردن چیزی است. مثل گذاشتن کتاب در قفسه یا گذاشتن پول در جیب و …
مثال: قانون‌گذار، بنیان‌گذار، نام‌گذاری و …
اما «گزار» از ریشه «گزاردن» است و از انجام عملی فیزیکی خبر نمی‌دهد. بلکه به معنی انجام دادن و به‌جا آوردن و ادا کردن است.
مثال: نمازگزار، کارگزار، خدمت‌گزار و…

اما نگران نباشید

در دوره نامه نگاری و آیین نگارش به صورت کاملا حرفه ای و عملی به تمامی موارد نگارشی و اشتباهات رایج می پردازیم تا ابهامی در مکاتبات برای شما باقی نماند.

تلفن ثبت نام و شرکت در کارگاه مکاتبات اداری

02122445406

منبع: راهمند